Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA)

Türkiye’de endüstri bölgeleri düzenlemeleri TBMM Genel Kurulunca kabul edilip yasalaşmıştır. Yasaya göre, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) olarak belirlenen alanlar, yeniden yer seçimi yapılmadan doğrudan endüstri bölgesi ilan edilebilir. 

Türkiye’nin enerji sektöründe sürdürülebilir ve temiz enerji kaynaklarını artırmak amacıyla belirlediği özel alanlardır. YEKA projeleri, özellikle güneş ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılmasını hedefler.

4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununun 3.maddesinin birinci fıkrasına eklenen hüküm aşağıda yer almaktadır. Endüstri bölgelerinin kuruluşu ve ilânı Madde 3- “…………Yenilenebilir enerji kaynak alanı (YEKA) olarak ilan edilen alanlarda, Bakanlığın (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) önerisi ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının uygun görüşü ile Bakanlıkça tekrar yer seçimi yapılmadan Cumhurbaşkanınca yenilenebilir enerji üretimine yönelik endüstri bölgelerinin kurulmasına izin verilebilir.” Maddenin gerekçesi şu şekildedir: Bu değişiklikle, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) olarak belirlenen alanların, yer seçimi yapılmadan doğrudan endüstri bölgesi ilan edilmesi sağlanarak bu bölgelerin özellikle kendi tüketimlerini karşılamak amacıyla yenilenebilir enerjiden elektrik üretmek isteyen sanayicilerimiz için hazır bölgeler oluşturulması amaçlanmaktadır.

Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA); Kamu ve hazine taşınmazları ile özel mülkiyete konu taşınmazlarda geliştirilebilir yenilenebilir enerji kaynaklarından en az birinin yüksek yoğunlukta bulunduğu alan/alanları, ifade eder.

Düzenlemeden anlaşıldığı üzere, amaçlanan olgu enerji üretimine yönelik endüstri bölgelerinin kurulması ve yatırımların kısa sürede devreye girmesi, yenilenebilir enerjiden üretim yapmak isteyen sanayiciler için hazır bölgeler oluşturulmasıdır.

4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununun 4/A hükmü uyarınca şirket kurmaksızın 6446 sayılı Kanun uyarınca üretim lisansı alarak elektrik üretiminde bulunabilir.

“Ayrı şirket kurma şartı aranmaksızın endüstri bölgelerinden sorumlu tüzel kişi veya yatırımcılar kendi ihtiyaçları için elektrik üretim tesisleri kurma ve işletme hakkına sahiptir. Bu kapsamda endüstri bölgeleri sınırları içerisindeki elektrik üretim ve dağıtımına ilişkin faaliyetler, 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat kapsamında yürütülür.”

Yatırımcılara tahsis durumunda faaliyet, 6446 sayılı Kanunun 14.maddesi ve Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamına girmektedir. Yönetmeliğin amacı elektrik piyasasında, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını kendi üretim tesisinden karşılaması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması amacıyla lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek, gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasların belirlenmesidir. Bu tespitlere göre Yenilenebilir Kaynak Alanlarında kurulacak endüstri bölgelerinin tahsis sonrasında yatırımcıların elektrik üretim faaliyetleri Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamındadır. Zira Kanunun 4/A maddesinde …” yatırımcılar kendi ihtiyaçları için elektrik üretim tesisleri kurma ve işletme hakkına sahiptir” ibaresi mevcuttur.

İlgili düzenlemelere göre; sanayi tesisleri, tüketim tesisleri gibi firmalar yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisini ön lisans, lisans alma ile şirket kurma yükümlülüğünden muaf olarak kurabileceklerdir.

YEKA Projelerinin Amaçları ve Özellikleri:

  1. Enerji Çeşitlendirmesi ve Güvenliği: YEKA projeleri, Türkiye’nin enerji kaynaklarını çeşitlendirmek ve enerji arz güvenliğini artırmak amacıyla hayata geçirilir.
  2. Yerel Üretim ve Teknoloji Transferi: Bu projelerle, yenilenebilir enerji ekipmanlarının yerli olarak üretilmesi ve teknoloji transferinin sağlanması hedeflenir. Böylece, Türkiye’nin bu alandaki teknolojik kapasitesi artırılmaya çalışılır.
  3. Çevresel Sürdürülebilirlik: YEKA projeleri, fosil yakıtlara bağımlılığı azaltarak karbon emisyonlarını düşürmeyi ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamayı amaçlar.
  4. Ekonomik Kalkınma: Yenilenebilir enerji projeleri, yeni istihdam olanakları yaratır ve yerel ekonomiye katkıda bulunur.

YEKA İhaleleri: YEKA projeleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından düzenlenen ihalelerle gerçekleştirilir. Bu ihaleler, büyük ölçekli yenilenebilir enerji santrallerinin kurulmasını ve işletilmesini içerir. İhaleler genellikle düşük maliyetli elektrik üretimi ve yüksek yerlilik oranı hedefleriyle yapılır.

Başlıca YEKA Projeleri:

  1. YEKA GES (Güneş Enerjisi Santralleri): Türkiye’nin farklı bölgelerinde büyük ölçekli güneş enerjisi santrallerinin kurulması hedeflenir. İlk YEKA GES projesi, Konya’da Karapınar Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı’nda gerçekleştirilmiştir.
  2. YEKA RES (Rüzgar Enerjisi Santralleri): Rüzgar enerjisi potansiyeli yüksek bölgelerde büyük ölçekli rüzgar enerjisi santralleri kurulur. İlk YEKA RES projesi, Türkiye genelinde farklı bölgelerde 1.000 MW kapasiteli rüzgar enerjisi santrallerinin kurulmasını kapsamaktadır.

YEKA projeleri, Türkiye’nin enerji politikalarında önemli bir yer tutmakta ve ülkenin yenilenebilir enerji hedeflerine ulaşmasında kritik bir rol oynamaktadır. Bu projeler, hem enerji güvenliğini sağlamada hem de çevresel sürdürülebilirlik ve ekonomik kalkınma hedeflerine ulaşmada büyük katkı sağlar.

İDARİ SÜRECİN İŞLEYİŞİ

  1. ETKB nin YEKA alanlarını belirlemesi ve ilan etmesi,
  2. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ilan edilen alan/alanları yenilenebilir enerji endüstri bölgesi olarak kullanımına ilişkin ETKB’na önerisi,
  3. ETKB’nın uygun görüş vermesi,
  4. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının idari işlemleri yürütmesi,
  5. Yönetici şirketin kurulması,
  6. Bölgenin Cumhurbaşkanı’nın onayına sunulması,
  7. Cumhurbaşkanınca yenilenebilir enerji üretimine yönelik endüstri bölgelerinin kurulmasına izin verilmesi, (Cumhurbaşkanlığı Kararı)
  8. Gerekli arazi edinim ve/veya kamulaştırma çalışmalarının yapılması,
  9. Yönetici şirketin talep sahiplerine ön yer tahsisi yapılması ve/veya kendi üretim yatırımı yapması, Yatırımcının yükümlülüklerini yerine getirmesini takiben, Bakanlığın uygun görüşü üzerine yatırımcı lehine bağımsız ve sürekli nitelikte irtifak hakkı tesis edilmesi veya kullanma izni verilmesi.
  10. Yatırımcı irtifak hakkı veya kullanma izni verilmesinden itibaren yönetmelikte belirlenen süre ve esaslar çerçevesinde Kanunun 3/A maddesinin beşinci fıkrası uyarınca en geç beş yıl içerisinde yatırımını tamamlamakla yükümlüdür.