Şubeler ve İrtibat Büroları

Bu makale genel olarak yabancı yatırımcıların ayrı bir tüzel kişilik kurmadan önce Türkiye’de oluşturmayı tercih ettiği iki oluşum hakkında bilgi verecektir. Devam eden finansal problemler, Türkiye pazarına girmeyi düşünen yabancı yatırımcıların daha da tedbirli davranmalarına neden olmuştur. Önemli sayılabilecek vergi yükümlülüğünden kaçınmak ve yeni bir pazara girerken oluşan diğer tereddütlerin var olması sebebiyle, bu yatırımcıları, Türkiye’de ayrı bir tüzel kişiliğin kurulmasından önce ilk adım olarak bir irtibat bürosu veya şube kurmak gibi daha marjinal çözümlere başvurmaya yönlendirmiştir. Bu iki alternatiften hangisinin daha doğru bir seçim olduğu yatırımcının iş ihtiyaçlarına bağlılık gösterir ve dolayısıyla bu seçim durum bazında değerlendirilmelidir.

İrtibat Ofisi

1. Nitelik ve Aktiviteler

Her şeyden önce, irtibat bürosu tüzel kişiliğe sahip değildir. Buna göre, irtibat bürosu herhangi bir hak elde edemez veya herhangi bir yükümlülük üstlenemez. Örnek vermek gerekirse, herhangi bir ticari anlaşmaya taraf olamaz. Türkiye’de bir irtibat bürosu kurulması, 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlara İlişkin Kanun uyarınca gerçekleştirilmekte olup, Hazine Müsteşarlığı’nın bu süreç için denetim otoritesi olduğunu öngörmektedir.

Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik uyarınca, irtibat bürosunu kuran kuruluşun menşe ülkesinin kanunlarına uygun olarak bir “şirket” biçiminde kurulması gerekir. Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, irtibat bürolarının herhangi bir ticari faaliyette bulunamamalarıdır. Türkiye’de herhangi bir gelir getirici faaliyetin bir irtibat ofisi aracılığıyla yapılması işbu mevzuatlar uyarınca kesin olarak yasaklanmıştır.

2. Kuruluş İşlemleri, Vergi Dairesi’ne Kayıt ve Hazineye Bildirim

İrtibat bürolarının herhangi bir ticari faaliyette bulunmaları yasak olduğundan, irtibat bürolarının denetlenmesi bir zorunluluk haline gelmiştir. Yönetmelik uyarınca, Hazine, yurtdışında kurulan tüzel kişilere, kuruluş izni veren bir irtibat bürosu açma yetkisi verme yetkisine sahiptir. Yönetmelik, kuruluş izni başvurusu için başvuru dosyasının doldurulması şartıyla başvuru tarihinden itibaren beş (5) iş günü içinde sonuçlandırılmasını sağlar. Tüzük, gerekli evrakların bir listesini çıkarmasına rağmen, Hazine her zaman kendi takdirine bağlı olarak, beş günlük süreyi uzatabilen bir başvuruyu değerlendirirken ek belgeler veya bilgiler talep edebilir. Herhangi bir kuruluş izni, ilgili irtibat ofisinin yapabileceği ticari olmayan faaliyetlerin kapsamını belirler. Düzenlenen sektörlerde, irtibat ofisi kurma sürecinin yalnızca Kanun’a değil, aynı zamanda sektöre özel mevzuata da tabi olduğu unutulmamalıdır. İlgili düzenleyici kurum (örneğin, Sermaye Piyasası Kurulu, Hazine Sigorta Genel Müdürlüğü, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) bu süreçte yetkili makamdır. Kuruluş izni verildikten sonra, irtibat ofisi ilgili Vergi İdaresi’ne kaydedilmeli ve bir vergi sicil numarası almalıdır. Daha sonra, vergi dairesi kayıt belgelerinin bir kopyasını (örneğin, vergi levhası) en geç Vergi Dairesi’ne kaydolduktan sonraki bir (1) ay içinde Hazineye göndermek zorundadır. İrtibat bürolarının ayrıca en geç Mayıs ayı sonuna kadar Hazine’ye “İrtibat Bürosu Faaliyetleri için Veri Formu” göndermesi gerekmektedir. Bu form, irtibat ofisinin geçtiğimiz yıl içerisinde gerçekleşen faaliyetleri hakkında bilgi vermeyi amaçlar. Büro harcamalarının yurt dışından aktarılan fonlarla karşılandığını gösteren belgeler bu forma eklenmelidir.

3. Dönem

Üç (3) yıllık bir süre için irtibat ofisi kuruluş izni verilebilir. Süresinin dolması üzerine, süresinin uzatılması için üç (3) yıllık ek bir süre için başvuru yapılabilir. Bu tür bir başvuruyu değerlendirirken, Hazine, önceki irtibat projesini ilgili irtibat bürosunun gelecekteki projeleri ve hedefleri ile birlikte dikkate alır.

4. Masraflar ve Kar Transferi

Tüm ofis masrafları yurt dışından ithal edilen döviz tarafından karşılanmalıdır. İrtibat büroları gelir getirici faaliyetlerde bulunamadıklarından, asla kar transferi olmaz.

5.İstihdam

Bir irtibat bürosunun ayrı bir tüzel kişiliği olmamasına rağmen, (çalışan) personeli olabilir. Ancak, her irtibat bürosu tarafından yalnızca bir (1) yabancı kilit personel istihdam edilebilir. Ek olarak, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, bir irtibat bürosu çalışanlarına yapılan ödemelerin, bu kanunda belirtilen şartların yerine getirilmesi şartıyla gelir vergisinden muaf tutulmasını öngörmektedir.

1. Nitelik ve Aktiviteler

Şubenin de irtibat bürosu gibi tüzel kişiliği yoktur. Şubenin irtibat ofisine göre en büyük avantajı, yabancı yatırımcıların Türkiye’de ticari faaliyette bulunmalarını sağlamasıdır.

Şube ayrı bir tüzel kişilikmiş gibi ilgili Ticaret Siciline tescil edilmiş olmasına rağmen, ana şirketinden tamamen bağımsız değildir. Bu nedenle, bir şubenin faaliyet alanı kurucusununkiyle sınırlıdır. Türkiye’de iş yapan bir şube, ana şirketi adına ve hesabına işlem yapar. Şubenin, Türkiye içindeki ilgili yabancı şirketin temsilcisi olarak hareket ettiği söylenebilir.

2. Kuruluş İşlemleri, Vergi Otoritesine Kayıt ve Hazineye Bildirim

Ne Kanun ne de Tüzük, Türkiye’de bir şubenin kurulmasına, yabancı tüzel kişilerce Hazine’den izin alınmasını gerektirmez. Bunun yanında, yabancı tüzel kişilik Türkiye’de bir şube açmayı planlıyorsa, gerekli belgelerle birlikte Ticaret ve Gümrük Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapması gerekmektedir. Bakanlığın onayı üzerine, Ticaret Sicil Gazetesi’nde tescil ve ilan için gerekli belgeler Ticaret Siciline tescil ettirilir. Ticaret Siciline tescil, irtibat bürolarına kıyasla ek masraflara sebep olduğu belirtilmelidir.

İlgili Ticaret Siciline tescil edildikten sonraki bir (1) ay içerisinde, vergi sicil numarası almak ve diğer vergi ile ilgili prosedürleri sağlamak amacıyla ilgili Vergi Otoritesine bir başvuru yapılmalıdır.

Son olarak, işbu yönetmeliğe uygun olarak, en geç her yıl Mayıs ayı sonuna kadar istatistiksel amaçlarla Hazine’ye “Doğrudan Yatırım İşlemleri Veri Formu” aracılığıyla bir bildirim yapılması gerekmektedir. Şube’nin özkaynak hesaplarına yapılan ödemelere ilişkin bilgilerin, bu ödemeleri takip eden bir (1) ay içinde “Doğrudan Yabancı Yatırımcı Sermaye Veri Formu” uyarınca Hazine’ye sunulması gerekmektedir.

3. Dönem

Şubenin faaliyetlerinin vadesinde herhangi bir kısıtlama yoktur. Başka bir deyişle, bir şube belirsiz bir süre için kurulabilir.

4. Masraflar ve Kar Transferi

Yukarıda açıklandığı üzere, şubeler Türkiye’de kurucu varlıkları adına ve hesabına iş yapabilir. Bu nedenle, irtibat bürolarının aksine, şubeler, kurumlar vergisi ve stopaj vergisi dahil geçerli vergi kalemlerine tabi tutulacaktır.

Kanun uyarınca, bankalar veya diğer finansal kuruluşlar aracılığıyla, yabancı yatırımcılar serbestçe yurt dışına net karlarını, temettülerini, bir yatırımın bir kısmının veya herhangi bir kısmının satış veya tasfiyesini, tazminat ödemelerini, lisans, yönetim ve benzeri sözleşmelerden kaynaklanan tutarları ve oluşan tazminat ve faiz ödemelerini serbestçe transfer edebilirler.

5. İstihdam

Şubelerde kullanılacak yabancı kişi sayısı konusunda herhangi bir kısıtlama yoktur. Bu nedenle, Türklerin dışında, birden fazla (1) yabancı kilit personel bir şubede çalışabilir.