Ortak Araç Kullanımı Üzerine Hukuki Bir Değerlendirme ve BlaBlaCar Örneği

Tanımlar ve Tarihçe

Yolcular arasında benzin ve diğer harcamaların paylaşılması fikri olarak ortaya atılan ortaklaşa araç kullanma fikri, 1920’lerde Amerika’da; ucuz, uygun fiyatlı otomobillerin, 2. Dünya Savaşı’ndaki petrol sıkıntısının ve 1979 petrol krizinden sonra ortaya çıkmıştır. 1980’lerde ve 1990’larda petrol fiyatları düştükten sonra, ortaklaşama araç kullanımının da popülaritesi gittikçe artmıştır. Son yıllarda, artan petrol fiyatları, çevresel kaygılar ve sosyal medya aracılığıyla insanların daha iyi ve daha rahat bağlantı kurabilmesi sayesinde ortak araç kullanımı tekrar popüler hale geldi.

Ortak araç kullanımının benzin, otoyol geçiş ücreti, ücretli park yerleri ve diğer masrafları paylaşarak seyahat masraflarını azaltma yöntemi olduğu sonucuna varılabilir. Sözleşmenin esnekliği, kâr amacı gütmediği sürece yüksektir – paranın masrafları karşılaması ancak bundan daha fazlasını içermemesi beklenir. Sürücü ve yolcu arasındaki ilişki genellikle, sosyal ağlar marifetiyle yolcunun seyahat etme isteğiyle sürücünün belirlenen bir zamanda ve rotada yolcu alma isteği uyuştuktan sonra başlatılır.

Ortaklaşa araç kullanımı uzun mesafeli olabilen ve her gün evden işe (şehirsel ortaklaşa araç kullanımı da denilebilir.) doğru yapılan bir yolculuk şeklidir. Ancak fark, mesafeden kaynaklanmaz. Bu fark seyahatin sıklığında ve yolcuların kompozisyonunda yatmaktadır. Genellikle, uzun mesafeli yolculuklar araçta farklı bir insan grubu yaratırken, yerel sürüşler genellikle pazartesiden cumaya aynı kişilerden oluşur. Acentaların çoğu yukarıda bahsedilen iki formdan birine odaklanır.

Yasal sorunlar

Türkiye’de şehirlerarası yolcu taşımacılığı, 4925 sayılı Karayolu Taşımacılığı Kanunu ve Karayolu Taşımacılığı Yönetmeliğine göre yapılmaktadır. Karayolu Taşımacılığı Yönetmeliğinin 46. maddesi uyarınca, yolcu taşımacılığının yararlanıcıları, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerinden de yararlanabilir.

Türk yasalarına göre, yetki belgesine (sürücü ehliyeti) sahip olmadan, insanları para karşılığı taşımak suçtur. 2018 yılına ait idari para cezalarına göre, yetki belgesi olmadan veya yetki belgesi alınmadan yetki belgesinin kapsamına uymayan faaliyeti bulunanlara 1144 TL idari para cezası verilir. BlaBlaCar platformunu kullanmak isteyip istemediğinize bakılmaksızın, platformlardan bağımsız olarak bu tür cezalarla karşılaşabilirsiniz.

BlaBlaCar’ın bir cevabına göre;
• BlaBlaCar, 14 ülkede seyahat eden yolcuları boş koltuklara sahip sürücülerle aynı yönde bir araya getiren şehirlerarası seyahat paylaşım ağıdır. BlaBlaCar ücretsiz bir seyahat paylaşım platformudur. BlaBlaCar, nakliye / taşıma hizmetleri sağlamaz. BlaBlaCar, aynı yönde seyahat edecek olan sürücüleri ve yolcuları birleştirerek seyahat maliyetini paylaşmayı amaçlamaktadır. Gezgin araçlar, BlaBlaCar üyelerinin kişisel araçlarıdır ve toplu taşıma için kullanılmazlar.

• BlaBlaCar’ın işletilmesi, sürücülerin seyahat masraflarından tasarruf etmeyi amaçlayan sürücülerin kar etmesini önlemeyi amaçlamaktadır. BlaBlaCar, sürücüye giden rota için yakıt ve araç maliyetlerini dikkate alarak koltuk başına ortalama bir maliyet katkısı önerir. BlaBlaCar üyeleri seyahat paylaşımından kâr elde etmez, sadece seyahat masraflarını paylaşır.

• BlaBlaCar iş modeli kurallarına uygun olarak; yolculuğun özel araçla gerçekleştirilmesi, yolculuğu paylaşan sürücünün kâr etmemesi ve yalnızca özel araçlarla taşımacılığın Karayolu Taşımacılığı Kanunu ve ikincil mevzuat kapsamında dikkate almadığı maliyetleri paylaşması gerekmesi; bu nedenle seyahat paylaşımına katılım ve seyahat masrafları ticari faaliyet olarak kabul edilmemelidir.