Bilgisayar Programları ve Kodlarının Korunması

Dünyadaki bazı ülkelerde; programlar, yazılımlar ve kodlar icat olarak kabul edilmekte ve ‘patent’ altında korunmaktadır. Birçok ülkede ve ayrıca Türkiye’de ise; ‘telif hakkı’ altında korunmaktadır.

Patent ve telif hakkı arasındaki farklar göz önüne alındığında;
• Patent, ilk kez yaratılmış yeni bir buluş olup, genellikle teknik bir yönü olan ürünleri ve / veya yöntemleri içerir. Bu nedenle koruma şekli, ürünün veya işlemin süreci ile ilgilidir.
• Telif hakkı, özgün ve benzersiz olan ve aynı zamanda edebi mülkiyet, güzel sanatlar ve benzerleri olarak da ifade edilen, bir fikir veya eserin (düşünce ürünü) ilgili kodlarıyla mülkiyet ve korunmaya izin veren bir hak olarak tanımlanabilir. Bu hakla ortaya atılan parçalar sadece sahibinin izni ile kullanılabilir ve dağıtılabilir. Bu sembol © ‘dir ve bu sembolün bir eserde bulunması, telif hakkı tescili ile ilgili olduğunu ve korunduğunu gösterir.

Yasal koruma

Telif hakkı biçiminde korunmadan yararlanmak için, söz konusu eserin orijinal olması gerekir. Eserin benzersiz olması, orijinal olması ve eserin yaratıcısına ait bazı özellikleri taşıması gerektiği anlamına gelir. Programın yaratıcısının üzerinde çalışmış olması ve eserin yaratıcının kabiliyeti, fikri ve emeğine uygun olarak gerçekleşmesi esastır.

Avrupa Birliği tarafından kabul edilen görüşe göre, bilgisayar programının korunması için, sahibinin orijinal bir fikir yaratması gerekir. Başka bir şart gerekmez. Nitekim, Türk hukuku da parçayı eşsiz kılmaya çalışmaktadır. Tüm eşsiz bilgisayar programları gibi, aynı altyapının kullanımıyla farklı bir sonuç oluşturan çalışmalar da korumadan yararlanmaktadır.

Bilgisayar programların işlevi, rekabet kurallarına aykırı olduğu için korumadan yararlanamaz. Çünkü aynı fikir çeşitli şekillerde kullanılabilir. Bunun değişime, gelişmeye ve ilerlemeye yol açacağı varsayılmaktadır. Bu nedenle Türk Hukuk Sisteminde sadece fikir korunmaz. Koruma konusu bu fikrin ifade edildiği biçimdir. Bilindiği gibi, bilgisayar programları algoritmalar, kodlar, arayüzler ve program akışından oluşur. Açıkçası, bilgisayar programlarının hazırlanması da Türk yasalarında bir çalışma olarak kabul edilmiştir. Sonuç olarak, bir programın özgünlüğü o programın en temel bölümlerinde ortaya çıkmaya başlar. Bununla birlikte, Avrupa’daki yaygın uygulamalardan farklı olarak, hazırlık aşamalarının korunmasında dikkate alındığı için, Türk hukuk sistemi kodların bilgisayar programı olması evresinden sonrasıyla ilgilenir. Ayrıca program akışı, kaynak kodları ve nesne kodları yasal koruma kullanırken, arabirimler ve algoritmalar, endüstriyel standartların ve fikirlerin halka açık kullanımına açık olması nedeniyle yasal koruma kapsamında değildir. Çünkü fikirlerin ve endüstriyel standardize edilmiş ürünlerin korunma altına alınması mümkün olsaydı, tekelci bir ortam yaratmak kaçınılmaz olurdu. Bazı istisnai durumlarda, bir tasarım, estetik durumu vb. programın işlevini engelliyorsa, korumanın avantajlarından yararlanabilir. Ancak, sınırların net olmadığı için söylenmesi çok nadirdir.

Fikirler ve sanat eserleri herhangi bir kâr amacı gütmemesine rağmen, sadece kişisel kullanım için çoğaltılabilecekleri ve nitelikleri itibariyle bilgisayar programları açısından ve hatta kendi kullanımları, çoğalmaları için farklı bir uygulamaya tabii oldukları belirtilmelidir. Sahibinin izni olmadan işleme, yayma, yayınlama ve temsil etme gibi durumlarda, sözleşmenin yapılması durumunda, zararı gerçekleştiren kişiden zararın 3 katına kadar talepte bulunabilecektir. Ek olarak, parçanın sahibi, çoğaltmaların iptalini, çoğaltma araçlarının geri verilmesi veya sözleşme yapıldığında, faaliyetin yapıldığı bir kişiden alınacak bedeli seçici olarak talep edebilecektir.

Bir ihlalin veya bir ihlal olasılığının olduğu durumlarda, eylemi gerçekleştiren kişinin bir hasarı veya bir kusurunun bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, ihlalin önlenmesi için dava açarak ihlal eylemi önlenebilir ve / veya ortadan kaldırılabilir. Parça sahibinin de manevi zarar görmesi durumunda, manevi tazminat davası açarak bu anlamda tazminat talebinde bulunabilecektir.

Ek olarak, bu kapsamda korunan ürünlerin kullanımının, parçanın sahibinin üçüncü şahısların kullanım amacı için kullanması amacıyla parçayı paylaşması ve yayınlaması durumunda, artık telif hakkının ihlal edilmesine neden olmayacağı belirtilmelidir. Ancak, eser sahibinin izni olmadan paylaşılmışsa, paylaşan kişi ve bilerek kullananlar telif hakkını ihlal etmiş olacaktı.

Sonuç

Türk Hukuk Sisteminde, bilgisayar programlarının ve kodların korunması konusu, ‘Bilimsel ve Edebiyat Eserleri’ kategorisinde, Fikri ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde yasal koruma sağlamaktadır. En önemli unsur, yaratıcıya ait olma zorunluluğudur. Bir sonraki aşamaların programlar olması koşuluyla, bilgisayar programını oluşturan ve algoritma ve arayüz gibi diğer öğeler korumadan yararlanır. Ek olarak, korumanın ihlali durumunda, ihlallerin önlenmesi ve maddi ve manevi tazminat davası gibi birçok yasal çözüm vardır. Zaman geçtikçe, teknoloji hızla büyümüştür. Bu nedenle, yönetmeliklerin zaman içinde yetersiz kalması olasıdır. Ancak, orijinal ifade ve fikir biçimine dönüştürülen her parça değerli ve korunmaya muhtaçtır. Bununla birlikte, özgün ifade ve fikir biçimine dönüştürülen her çalışma değerlidir ve korunmaya muhtaçtır. Çünkü bir fikrin başkası tarafından daha hızlı uygulanması, fikrin sahibine göre haksız ve üzücü sonuçlara neden olabilir. Bu gibi durumlardan kaçınmak için, herhangi bir problem beklemeden yasal önlemler almak faydalı olacaktır.